Tarihi kaynaklara baktığımızda; Manav Menşeili Pamukçu Kasabası Oyunları Atatürk döneminde, Atatürk’ün Balıkesir’i ziyareti esnasında oynanmıştır. Pamukçu kasabasına ait olan “Toplu Güvende” kendilerine Manav diyen Türkmenlere aittir. Pamukçu kasabası dışında İvrindi ve Balya köylerinde; Bigadiç’in batı köylerinde farklı varyantlarla ve hareketlerle oynanmaktadır. Varyantlarında genelde “Koca Oyun” denir. Edremit civarında ise ezgisinde bazı nüans farklılıklarıyla ve farklı figürlerle “Edremit Güvende” adıyla oynanmaktadır. Ama en orijinal ve otantik şeklini Pamukçu kasabasında görüyoruz. Yine bu sunumlarda yine aynı kasabaya ait olan “İkili Güvende” ve “Bengi” oyunu oynanmıştır. Zira hepsi belirli bir sıraya ve kurala göre oynanır. Oynayan kişiler Türkiye’deki folklor camiasının da bildiği temel kaynak kişilerdir. Bu kişiler, Pamukçu doğumlu olup ve bu kasabada yaşayan kendilerine Manav diyen kişilerdir. Bu oyunları beğenen ve ilgisini çeken Atatürk, yanında İran şahı’nın da bulunduğu Türkiye gezisi esnasında yanında bu ekibi de götürmüştür. Daha sonra Dolmabahçe’de yapılan Balkan festivaline çağrılmış ve orada oynanmış ve Atatürk tarafından incelenmiştir.
Bu oyunları yaşatan başta o kasabadaki kişilerdir. Bu oyunlarda öncelikle o kasabadan olan kişiler söz sahibidir; çünkü o kasabanın geçmişini bilen, tanık olan bu kasabada yaşayan kişilerdir. Kaynaklara göre; Bu kasaba Manavlar’dan ve Muhacırlar’dan oluşan bir kasabadır. Ve oyunlar “Manav etnoğrafyası” menşeilidir.
1958 yılında Fransa’nın Nice şehrinde yapılan ve 21 ülkenin katıldığı bir folklor festivaline çağrılmış, bu folklor festivalinde en iyi ve en otantik ekip seçilmiş; Fransa’daki folklor camiası bu oyunları görmüştür. Bu başarı sonrasında o yıl Belçika’nın Brüksel şehrinde 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Dünya ekonomisini canlandırmak amacıyla o yıla kadar dünyanın en büyük fuarına katılmışlardır. Bu fuarın adı Expo-58’dir. Fuarda Türkiye standı önünde Türkiye’yi temsil etmişlerdir. Yine bu fuarda yapılan Türkiye gününde ve Türkiye gecesinde defalarca bu oyunları oynamışlardır.
Bu oyunların yaşatılması için bu kasaba doğumlu kişiler tarafından bir dernek kurulmuştur. Bu dernek, geçtiğimiz yıllarda ellerinde bulunan tarihi kaynaklarla bu konu hakkında belgesel de hazırlamışlardır. Bu belgesel de bu oyunlarla ilgili en eski kayıtlar ve derlemecilerce çekilmiş güvenilebilir kayıtlar bulunmaktadır. Ayrıca bazı Japon araştırmacılar bu dernekle irtibat kurarak bu oyunları öğrenmişler ve incelemişlerdir. Ayrıca Balıkesirdeki kültürleri ve tarihi geçmişlerini ve Orta Asya ile bağlantılarını inceleyen Türkçe de konuşabilen bir Japon Profesör vardır. Yağcıbedir Yörükleri ile ilgili şu ana kadar yapılmış en prestijli ve bilimsel çalışmayı yapmıştır ve Kent Arşivi’nde mevcuttur. Japon Profesör Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi’ni de arada ziyaret etmekte ve araştırmalar yapmaya devam etmektedir.
Bu oyunlar Valilik çalışmasıyla Balıkesir’in Somut Olmayan Kültürel Miras kapsamına alınmıştır. Ulusal envantere kaydedilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Yine Pamukçu’da bulunan dernek, bu oyunları, tavırlarını, hareketlerini ve giysilerini deformasyona maruz kaldığı için tescil ettirmişlerdir. Ova bölgesinde yapılan araştırmalara göre, Bengi ve Karşılama oyununun temel adımının çok eskilere gittiği görülmektedir. Bu adım; Türkmenlerle beraber Balıkesir'e gelmiş olabilir.
Devlet tarafından bu oyunları tanıtıcı ve zarflara basılan pul basılmış, Balıkesirlilerce de bir kartpostal hazırlanmıştır. Bu kartpostala dayanılarak Balıkesirli Asaf Güngören’in babası olan ve Balıkesirspor logosunun da çizimini yapan Erdoğan Güngören, herkesin bildiği meşhur Balıkesir zeybeği logosunu çizmiş, birçok Balıkesirli firma bu logoyu farklılaştırarak kullanmışlardır.
Balıkesir’in tarihinde önemli bir yeri olan “Balıkesir Milli Fuarı”nın eski davetiyelerinde, afişlerinde (Arşivcilik kavramlarına göre bunların adı efemeradır) değişik çizim ve tasarımlarla kullanılarak Balıkesir turizmine ve tanıtımına kazandırılmıştır. Bunlar Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivinde bulunmaktadır. Ancak günümüzde kullanılmamaktadır.
Yine eski Kervansaray’a ait bazı tanıtımlarda bu oyunlara dayalı çizimler bulunmaktadır.
Balıkesirli bir girişimci, www.minialand.com adlı bir site aracılığıyla Balıkesir zeybeğinin orijinaline uygun olarak biblo haline getirmiş ve satışını yapmaktadır. Bu biblolar; Balıkesir turizmine ve tanıtımına oldukça katkı sunmaktadır.
Yine 10 Ekim Dünya Balıkesirliler Günü kapsamında; 10.10.2010 etkinlikleri için hazırlanan belgesel videolarında ve kamu spotlarında bu oyunlardan yararlanılmıştır. Bunun dışında Balıkesirle ilgili basılmış pekçok broşür ve kitapta bu oyunlar kullanılmıştır. Yine eski pekçok tanıtım videosunda bu oyunlar tanıtılmıştır. Bu oyunlar hakkında pekçok bilimsel ve güvenilebilir kaynaklar, görseller ve videolar da Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi’nde mevcuttur.
Sonuç olarak, Balıkesirin tarihinin-kültürünün bir yansıması olan bu oyunlar; Türkiye’nin; Balıkesir’in turizm’i ve tanıtımı açısından; yine idari olarak bağlı oldukları Altıeylül ilçesi ve kaymakamlığı açısından da turizm ve tanıtım konularında marka değeridir.
Nihayet, bu oyunlara ve kültüre Türkiye genelinde bilinirliği dikkate alındığında “yerel yönetim teorileri, yerel yönetim idaresi, yerel yönetim ekonomisi ve maliyesi ile şehirlerarası rekabet ve pazarlama kuramları”na göre, Balıkesirin bir numaralı folklorik marka değeri tanımlaması yapılabilir.